روایح، نقش بسیار مهمی در زندگی ما ایفا می‌کنند. همه‌ی ما از تأثیرات محسوس عطرها در جذابیت، خلق و خو و اعتماد به نفس با خبریم. اما آیا تا به حال از خودتان پرسیده‌اید که چرا و چطور تار و پودر عطر شناسی و روانشناسی عطر تا این حد به جهان پر رمز و راز روان انسان تنیده شده است؟ پس با مجله اینترنتی فانیلی همراه باشید!

این مقاله به بررسی ارتباط عمیق بین عطر‌ها و روانشناسی عطر می‌پردازد. از تأثیرات روایح بر احساسات و روحیه گرفته تا نقش آن‌ها در ایجاد خاطرات و تجربیات فردی، در این راهنما با روانشناسی پنهان عطر‌ها آشنا خواهید تا در نهایت بتوانید هنگام خرید عطر و ادکلن بهترین گزینه‌ را برای شخصیت خود و موقعیت‌های مختلف انتخاب کنید.

عطر شناسی و روانشناسی عطر چیست؟

عطرشناسی به عنوان یک علم، به بررسی ترکیبات، روش‌های تولید و شناخت خواص انواع روایح می‌پردازد. این علم شامل شناخت نت‌های بویایی، فرایند‌های استخراج و اثرات شیمیایی و فیزیکی عطر‌ها می‌شود. تحلیل دقیق ترکیبات یک عطر، می‌تواند به ما درک بهتری از روانشناسی عطر و نحوه‌ی ارائه‌ی رایحه‌ای جذاب و مطلوب برای مصرف‌کننده‌ بدهد.

از سویی دیگر، روانشناسی عطر‌ها به مطالعه‌ی تأثیر عطر‌ها بر روان و احساسات انسان، با تکیه بر علم عطر شناسی می‌پردازد. این زمینه شامل بررسی تأثیرات رایحه‌های مختلف بر مزاج، حافظه و حتی رفتار انسان‌ها می‌شود. برای درک عمیق‌تر روانشناسی عطر و ادکلن، باید به عواملی مانند ترکیبات عطر، تجربیات قبلی فرد و حتی فرهنگ و زمان استفاده توجه کرد. در حقیقت، یک عطار با تسلط بر عطر شناسی و درک اینکه دقیقا روانشناسی عطر چیست می‌تواند یک رایحه‌ی موفق برای یک هدف خاص خلق کند.

حس بویایی

بویایی حسی اساسی و بسیار عاطفی است که با سیستم لیمبیک مغز (سیستم کنترل‌کننده‌ی احساسات، حافظه و رفتار) پیوندی قوی دارد. زمانی که رایحه‌ای را استنشاق می‌کنیم می‌تواند تأثیر مستقیمی بر سیستم لیمبیک (limbic) داشته باشد و باعث واکنش‌های عاطفی آنی شود. می‌تواند خاطرات را برانگیزد، بر خلق و خوی تأثیر بگذارد و حتی رفتار ما را هدایت کند. پاسخ مختصر به این سوال که روانشناسی عطر چیست می‌تواند این باشد که روانشناسی عطر‌ها با درک و شناسایی تأثیر هر رایحه بر افکار و احساسات، ارتباط پیچیده‌ی بین حس بویایی و ذهن ما را بررسی می‌کند.

عطر‌ها پورتال‌هایی برای سفر در زمان

هیچ یک از حواس پنج‌گانه‌ی ما به اندازه‌ی حس بویایی در یادآوری و بازسازی خاطرات و عواطف قدرتمند نیست. بدون شک هر کسی در مقطعی آن را تجربه کرده است. عطر خاصی را استشمام می‌کنید و بلافاصله شما را به مکان یا زمان خاصی بازمی‌گرداند. گویی عطر‌ها درگاه‌هایی برای سفر در زمان هستند و می‌توانند در لحظه، احساساتی را در عمق وجود ما بیدار کنند.

روایح، خاطرات را نگه می‌دارند و این حقیقت علمی که به عنوان حافظه‌ی بویایی (Olfactory memory) شناخته می‌شود، نتیجه‌ی ارتباط نزدیک بین حس بویایی و سیستم لیمبیک مغز است. استشمام روایح می‌تواند مغز را فعال کند و خاطرات دوباره سرازیر شوند. حتی خاطراتی که به نظر می‌رسد مدت‌ها مدفون شده‌اند و ممکن است خودمان هم به وضوح خاطرمان نباشد. با استشمام عطر خاصی تنها حس کنیم چیزی در وجود ما برانگیخته شده و اصطلاحا این بو برای ما آشنا است.

مارسل پروست، نویسنده‌ی فرانسوی، با ابداع عبارت اثر حافظه‌ی پروست (Proust effect) به این پدیده اشاره دارد. بر اساس گزارش‌ها، پروست پس از فرو بردن کیک مادلین در چای، فراخوانی سیل خاطرات را تجربه کرد.

یک مطالعه توسط دانشگاه راکفلر در نیویورک ثابت کرده است که افراد می‌توانند ۳۵٪ از آنچه را که بو می‌کنند، در مقایسه با ۵٪ آنچه می‌بینند، ۲٪ آنچه می‌شنوند و ۱٪ آنچه که لمس می‌کنند، به خاطر بسپارند. همچنین گفته می‌شود نوزاد، از طریق شناسایی بوی مادرش که از دوران داخل رحمی با آن آشنا شده است، پس از تولد بلافاصله سمت سینه مادر هدایت می‌شود.

ارتباط حس بویایی با تغییرات رفتاری و روانشناسی عطر

بویایی نقش مهمی در تعامل و درک محیط ما ایفا می‌کند. بر اساس روانشناسی تکاملی، بینی انسان نسبت به رایحه‌هایی که تهدیدی بالقوه برای بقا هستند، حساس‌تر است. حتی رایحه‌هایی که به طور ناخودآگاه پردازش می‌شوند. با هر نفسی که می‌کشیم، مولکول‌های مختلف موجود در هوا حس بویایی شما را درگیر می‌کنند. مغز ما ملکول‌های روایح را با استفاده از شبکه‌ی پیچیده‌ای از گیرنده‌های بویایی پردازش و شناسایی می‌کند و آن را با اطلاعات دریافت شده از طریق حواس دیگر ادغام می‌کند.

مثلا تشخیص بوی غذای فاسد آسان است. اما سیستم بویایی ما حتی قادر به تشخیص و تفسیر اطلاعات فرمون‌ها (Pheromones) است. فرومون‌ها مواد شیمیایی هستند که توسط برخی از موجودات زنده تولید می‌شوند. در انسان‌ها نیز فرومون‌ها توسط غده‌های بویایی تولید می‌شوند. این مواد عاری از بویی هستند که بتوانیم تشخیص دهیم. به عبارت دیگر، فرومون‌ها بو نمی‌دهند، با این حال ملکول‌های فرومون وارد سیستم بویایی ما شده و اطلاعاتی از افراد در اختیار ما می‌گذارد. همین فرمون‌ها هستند که باعث می‌شوند به فردی جذب یا از شخصی دوری کنیم، بدون آنکه دلیل آگاهانه‌ی آن را بدانیم.

به طور کلی سیستم بویایی تمام مولکول‌های روایحی که با آن‌ها در تماس است را فهرست‌بندی می‌کند و به انسان این امکان را می‌دهد روایحی را که دوست دارد از روایحی که می‌تواند نشان‌دهنده‌ی خطر باشد، تشخیص دهد. مکانیسم این فهرست‌بندی اگرچه ناخودآگاه است اما می‌تواند بر ترجیحات عاطفی، رفتار روزانه و واکنش‌های اجتماعی ما تأثیر بگذارد.

ولی بنظر می‌رسد این فهرست بندی همیشه هم نمی‌تواند انسان را از خطرات در امان نگه دارد. تاثیر ملکول‌های بویایی مختلف پیچیده‌ است. این را می‌توان در تاثیر سریع ماده‌ی بیهوش کننده‌ی اتر مشاهده کرد. زمانی که ملکول‌های بدون بوی اتر، وارد سیستم بویایی می‌شوند و فرد به راحتی در چند ثانیه بی‌هوش می‌شود!

روایح به عنوان ترازوی قضاوت و روانشناسی عطر

ما افراد را بر اساس بوی آن‌ها قضاوت می‌کنیم. به طبع، عطر‌هایی که برای استفاده انتخاب می‌کنیم بازتابی از شخصیت ما هستند و می‌توانند بر قضاوت دیگران از شخصیت ما هم تأثیر بگذارند. دقیقاً همان‌گونه که تفاوت‌های ظاهری می‌تواند بر پیش داوری‌ها تأثیر بگذارد.

نکته‌ی جالب این است که هر چه دو عطر از نظر  ترکیب رایحه شبیه‌تر باشند، از نظر شخصیتی، دو مصرف کننده‌ی آن‌ها هم شباهت بیشتری با هم دارند. مثلا دو فردی که عطرهای گلی می‌پسندند و روایح گلی استفاده می‌کنند، احتمالا افرادی مهربان و آرام هستند.

عطرها به اندازه‌ی نوع استایلی که برای پوشیدن انتخاب می‌کنیم، شخصیت ما را بر ملا می‌کنند یا حتی یک بیانیه‌ و هویت شخصی ایجاد می‌کنند. برای انتخاب بهترین رایحه باید به خوبی با چرخ عطر آشنا باشید اما به طور کلی روایح گلی برای شخصیت‌های زنانه و مهربان مطلوب هستند. روایح چوبی معمولاً با احساس اعتماد به نفس، امنیت و قدرت مرتبط می‌شوند. روایح میوه‌ای هم اغلب با شخصیت‌های خلاق و پویا که به دنبال تجربه‌های جدید و هیجان‌انگیز در زندگی هستند، مطابقت دارند. جالب است بدانید جنبه‌های مختلفی از شخصیت ما ممکن است از طریق رایحه‌هایی که به سمت آن جذب می‌شویم، برای دیگران آشکار شود.

اثر ترجیحات شخصی و پاسخ‌های فردی در روانشناسی عطر چیست؟

ترجیحات شخصی روایح و تأثیر آن‌ها بر خلق و خو می‌تواند از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشد. توجه به این نکته مهم است که هرآنچه در یک فرد احساسات مثبت را برانگیزد ممکن است تأثیر متفاوتی بر شخص دیگر داشته باشد. به عنوان مثال، رایحه‌ی خاصی که برای یک فرد شادی می‌آورد، ممکن است احساسات یا خاطرات تلخی را در فرد دیگری فراخوانی کند.

بازاریابی بویایی

اگر لباسی لکه‌ی واضح یا تغییر ظاهری خاصی نداشته باشد، چگونه متوجه می‌شوید که احتیاج به شسته شدن دارد؟ درست است در این حالت عموما لباس‌ها را بو می‌کشیم. برخی از روایح جذابیت تقریباً جهانی دارند، مانند بوی لباس‌ تمیز که در بازاریابی محصولات شوینده و نرم‌کننده‌ی لباس بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اصطلاح بازاریابی بویایی (Scent marketing) به فرآیندی اشاره دارد که از طریق آن مشاغل از قدرت بویایی و آشنایی با این موضوع که روانشناسی عطر چیست برای ایجاد وفاداری به برند و افزایش فروش استفاده می‌کنند. هدف بازاریابی عطر، برقراری ارتباط با ناخودآگاه مشتریان بالقوه، از طریق حس بویایی آن‌ها است.

با استفاده از اثرات روانی عطر بر احساسات، حافظه و رفتار، کسب و کار‌ها می‌توانند بر نحوه‌ی تعامل مشتریان با محصولات خود تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، فروشگاه‌هایی که از رایحه‌ی قهوه‌ی تازه استفاده می‌کنند ممکن است از افزایش فروش قهوه بهره‌مند شوند. در هتل‌داری هم روی ملحفه‌های تخت یا حوله‌های حمام از عطرهای خاصی برای ایجاد تجربه‌ی رضایت بخش در میهمانان استفاده می‌شود. محصولات اغلب زمانی که با رایحه‌های دلپذیر همراه باشند جذاب‌تر هستند. بنابر این شما هم می‌توانید با ایجاد رایحه‌ای خاص که فقط با کسب و کار یا محصول شما مرتبط است، یک تجربه‌ی منحصر به فرد برای مشتری ایجاد کنید.