معرفی باغ نگارستان میدان بهارستان
یکی از جاهای باصفا و آرام‌بخشی که در شهر تهران وجود دارد، باغ نگارستان است؛ جایی که با گذراندن ساعتی در آن، از شلوغی‌های پایتخت و آلودگی هوا دور می‌شوید و از سرسبزی و زیبایی آن لذت می‌برید. این باغ که در زمان خود از عظمت و اهمیت بالایی برخوردار بود، در دوره قاجار و به دستور فتحعلی شاه ساخته شد. وی یکی از شاهان دودمان قاجار بود که قصرها و باغ‌های باشکوه متعددی در تهران بنا کرد. باغ گلشن، قصر ماه، قصر فیروزه، قصر زر، قصر آبگینه، قصر زمرد و باغ و قصر نگارستان از جمله آن‌ها است.
باغ نگارستان از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین باغ‌های قاجاری محسوب می‌شود که در سال‌های ۱۲۲۸-۱۲۲۲ هجری قمری با هدف ايجاد يک مرکز ييلاقی-حکومتی در خارج از دارالخلافه تهران ساخته شد. اين قصر باغ در روزگار اوليه خود دارای وسعت زيادی بود و به‌دلیل حوادث سیاسی مهمی که در قرن ۱۳ هجری قمری روی داد، به‌ویژه قتل منشی و وزیر بزرگ و کاردان این دوره میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی، از اهمیت بالایی برخوردار است.
موقعیت تاریخی باغ نگارستان
این باغ که اکنون از وسعت آن کاسته شده است، در گذشته خارج از حصار شاه طهماسبی قرار داشت و از سال ۱۲۸۵ هجری قمری و با گسترش شهر تهران در عهد ناصری جزو محدوده دارالخلافه قرار گرفت. این باغ از شرق به امتداد خیابان دروازه شمیران و اصطبل اعتمادالسلطنه، از غرب به اراضی جلال الملک و از جنوب به دو باغچه جلال الملک و صنیع الملک منتهی می‌شد. آمده است که در زمان صدارت میرزا آقاسی تغییراتی در محدوده باغ صورت گرفت؛ به‌گونه‌ای که علاوه بر حصار اصلی باغ، حصار دومی ساخته شد که از سمت شرق به پیاده‌روی دانشسرا، از غرب به پیاده‌روی غربی سازمان بودجه و برنامه کشور، از سوی شمال به خیابان شریعتمدار رفیع و از جنوب نرسیده به پیاده‌روی جنوبی خیابان کمال الملک محدود بود. قسمتی از این حصار تا سال ۱۳۱۲ شمسی وجود داشت.
بناهای باغ نگارستان
باغ نگارستان در طی زمان در معرض تخريب‌های بسياری قرار گرفته است. وسعت اولیه آن ۴۳,۲۰۰ متر مربع بود که در حال حاضر ۱۱,۴۶۹ مترمربع از آن باقی مانده است. در منابع آمده است:
سردر اصلی باغ در در قسمت جنوبی آن قرار داشت و دارای دو طبقه بود. در طبقه بالا سه اتاق و در طبقه پایین دو اطاق ساخته شده بود. چون از این سردر می‌گذشتیم، خیابانی شمالی جنوبی آن سردر را به داخل باغ می‌پیوست. در حاشیه این خیابان و در طول آن اتاق‌های متعددی وجود داشت که دارای گچ‌بری‌های بسیار چشمگیر بودند. چون به مرکز باغ می‌رسیدیم بناهای اصلی این قصر در آن جا بود و مشهورترین این بناها، عمارت حوض‌خانه است که نام دلگشا داشت و آن را درست در وسط این باغ ساخته‌اند. در همین ساختمان است آن تالار سلام پادشاهی که در دو طرف آن پرده نقاشی مجلس سلام جلوه‌گری می‌کرد.
در اين قصر باغ عمارت‌ها و تالارهای باشکوهی چون عمارت دلگشا، تالار سلام، تالار قلمدان و چندين حوض‌خانه بر پا شده بود. در سمت شمال این قصر تالار سلام به‌همراه اتاق‌هایی جای داشته و به مراسم‌های رسمی اختصاص داشته است. دیوارهای این تالار مزین به نقاشی شاه، شاهزادگان، بزرگان، امرا، سفرا و حکام بوده است.
در وسط باغ حیات خلوت و ساختمان‌های یک طبقه، در قسمت جنوبی حیات تالار مصور و در جبهه شمال غربی نیز حمامی با ستون‌های سنگی حجاری شده و منقش با سنگ‌های مرمر قرار داشت که گفته می‌شود قائم مقام فراهانی در این حمام به قتل رسید. این حمام سرسره نامیده می‌شد. کشیک خانه و محل سکونت نگهبانان و خدمه نیز در ورودی باغ واقع بود.
آنچه که امروزه به‌عنوان باغ نگارستان شناخته می‌شود، ساختمان‌های دانشسرای عالی است که شامل کتاب‌خانه، فضاهای آموزشی، اداری و فضای سبز است. تنها بنای قاجاری باقی مانده از این باغ، حوض‌خانه است که در جنوب محوطه و تحت اختیار معاونت راهبردی سازمان برنامه و بودجه قرار دارد و در محدوده ساختمان‌های وزارت فرهنگ و ارشاد واقع شده است. این حوض‌خانه به موزه هنرهای ملی تبدیل شده است و در آن نقاشی‌های باارزشی از هنرمندان معاصر نگهداری می‌شود.
