اینکه احساس بی ارزش بودن کنید به این معنی است که خود را بی‌اهمیت بدانید. این احساس آزاردهنده که با ناامیدی و خودسرزنشگری همراه است، اغلب یکی از علائم رایج افسردگی محسوب می‌شود. اما می‌تواند به دلایل دیگری هم رخ دهد، مانند عزت نفس پایین، نادیده گرفته شدن، مورد سوء استفاده قرار گرفتن و آسیب‌های روحی.
احساس بی ارزشی می تواند به‌قدری شما را پریشان کند که عملکرد روزمره‌اتان مختل شود. وقتی احساس می‌کنید نمی‌توانید هیچ کاری را درست انجام دهید یا هیچ‌یک از تلاش‌هایتان موثر نیست، انگیزه برای دنبال کردن اهداف را از دست می‌دهید. به همین دلیل، مهم است که راهکار مناسبی برای مقابله با این احساس پیدا کنید. در مقاله‌ی امروز مجله اینترنتی فانیلی، درباره دلایل احساس بی ارزشی و نحوه‌ی رهایی از آن صحبت می‌کنیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
چه دلایلی باعث می‌شوند احساس بی ارزش بودن کنید؟
احساس بی ارزشی می‌تواند از عوامل مختلفی ناشی شود. نحوه‌ی تربیت، تجربیات اجتماعی، رویدادهای استرس‌زا و مشکلات سلامت روان همگی ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند. بعضی از رایج‌ترین دلایلی که باعث می‌شوند با چنین احساسی دست و پنجه نرم کنید عبارتند از:
۱. آسیب‌های دوران کودکی
این احتمال وجود دارد که تجربیات منفی دوران کودکی تاثیر طولانی‌مدت داشته باشند. بی‌توجهی به کودکان و بدرفتاری با آن‌ها می‌تواند به احساس بی ارزشی منجر شود. وقتی کودک مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد یا دائما با انتقاد والدین و سایر اطرافیان روبه‌رو می‌شود، ممکن است احساس ناخوشایندی در او ایجاد شود که تا دوران بزرگسالی باقی بماند. تحقیقات نشان داده‌اند که آسیب‌های بین فردی دوران کودکی با احساس بی ارزشی در سال‌های بعدی زندگی مرتبط هستند.
۲. مقصر دانستن خود در وقوع رویدادهای منفی
گاهی اوقات، ممکن است رویدادهای منفی را به اعمال یا ویژگی‌های خود نسبت دهید. افرادی که مستعد نسبت دادن رویدادهای منفی به عوامل درونی خودشان هستند، ممکن است علائم افسردگی از جمله احساس بی ارزشی را بیشتر از دیگران تجربه کنند.
۳. انتقادهای گذشته در احساس بی ارزش بودن
بعضی از کسانی که از سوی دیگران مورد انتقاد قرار می‌گیرند یا تحقیر می‌شوند، تجربیات ناخوشایندی دارند که باعث می‌شود خود را بی‌اهمیت و بی‌ارزش بدانند.
۴. ناتوانی در کنترل استرس در احساس بی ارزش بودن
عامل دیگری که باعث می‌شود احساس بی ارزش بودن کنید، ناتوانی برای مقابله با استرس است. استرس حاد و مزمن هر دو می‌توانند روی تصویری که از خودتان دارید تاثیر بگذارند. از این‌رو، ممکن است پس از یک شکست جدی مانند مشکلات مالی، طلاق یا از دست دادن شغل احساس بی ارزش بودن کنید.
۵. ابتلا به مشکلات سلامت روان در احساس بی ارزش بودن
ابتلا به بیماری‌های روانی هم ممکن است با احساس بی ارزشی مرتبط باشند. اختلالات خلقی مانند اختلال افسردگی عمده اغلب با علائمی مانند شرم، احساس گناه، ناامیدی، و بی ارزشی مشخص می‌شوند.
چگونه با احساس بی ارزش بودن مقابله کنید؟
اگر احسـاس بی ارزشـی می‌کنید، اقدامات عملی کوچکی وجود دارند که به شما کمک می‌کنند احساس بهتری داشته باشید. در ادامه، چند نمونه از این راهکارها را معرفی می‌کنیم.
۱. با خودتان با مهربانی صحبت کنید
افرادی که احسـاس بی ارزشـی می‌کنند اغلب درگیر افکار منفی هستند. ممکن است در ابتدا چالش‌برانگیز باشد، اما سعی کنید روی رفتار مهربانانه با خودتان تمرکز کنید. وقتی متوجه‌ی خودگویی منفی می‌شوید، به‌دنبال راه‌هایی باشید که بتوانید این افکار را به شیوه‌‌ی مثبت‌تر یا واقعی‌تر بیان کنید. به جای فکر کردن به اینکه «از خودم متنفرم» یا «هرگز نمی‌توانم این کار را انجام دهم»، بگویید «من می‌توانم هر روز کارهای کوچکی انجام دهم تا پیشرفت کنم».
۲. توجه کنید که چه زمانی احساس بی ارزشی می‌کنید
گاهی اوقات، این احساس منفی در پاسخ به موقعیت‌ها، افکار، تجربیات یا حتی افراد خاص به وجود می‌آید. بررسی کنید که چه زمانی این احساس ظاهر می‌شود، در هنگام وقوع آن چه اتفاقی می‌افتد و چه نوع افکاری ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند. این کار به شما در رهایی از نشخوار فکری که به احساس ناکافی بودن دامن می‌زند، کمک می‌کند.
۳. یک دفترچه‌ی شکرگزاری تهیه کنید
هنگامی که زندگی خود را به‌شکل نادرست با زندگی دیگران مقایسه می‌کنید، احتمال دارد احسـاس بی ارزشـی کنید. به جای اینکه در این دام بیفتید که فقط به کمبودهای خود فکر کنید، یک دفترچه شکرگزاری داشته باشید و هر روز بخش کوچکی از وقت خود را صرف فکر کردن به چیزهایی کنید که قدردان وجودشان هستید. تمرکز روی ویژگی‌های مثبت می‌تواند از شما در برابر اثرات منفی مقایسه و حسادت محافظت کند.
۴. برای شخص دیگری کاری انجام دهید
گاهی اوقات وقتی احسـاس بی ارزشـی می‌کنید، تمرکز کردن روی چیزی غیر از خودتان ممکن است کمک کننده باشد. تحقیقات نشان داده‌اند که درگیر شدن در فعالیت‌های اجتماعی، از جمله شرکت در فعالیت‌های داوطلبانه و عام‌المنفعه، می‌تواند روی شادی و بهزیستی تاثیر مثبت داشته باشد. به‌علاوه، این کار به شما کمک می‌کند که با دیگران ارتباط برقرار کنید و احساس هدفمندی بیشتری داشته باشید.
چه زمانی باید درخواست کمک کنید؟ در احساس بی ارزش بودن
به یاد داشته باشید که احسـاس بی ارزشـی می‌تواند نشانه‌ی مشکلات سلامت روان باشد. اگر این احساس به‌طور مداوم وجود دارد یا زندگی روزمره را برای شما دشوار کرده است، به متخصص سلامت روان مراجعه کنید. متخصص سلامت روان از شما در مورد احساسات و سایر علائمی که تجربه می‌کنید سوال می‌پرسد. همچنین ممکن است از شما بخواهد که برای غربالگری علائم افسردگی یا اضطراب، یک پرسشنامه پر کنید. گاهی اوقات، لازم است پزشک برایتان آزمایش بنویسد یا شما را معاینه کند تا مطمئن شود که به بیماری‌هایی که علائمی شبیه‌ی افسردگی ایجاد می‌کنند، مبتلا نیستید.
