فعالان حوزه فناوری در اتاق بازرگانی ایران درباره رویکرد سنتی به کسب‌وکارها هشدار دادند و گفتند وقت آن رسیده است که کسب‌وکارهای سنتی هم، همگام با دنیای جدید فناوری، به‌روز شوند، هرچند چالش‌های بسیاری بر سر راه است. در این نشست که به موضوع «برنامه هفتم پیشرفت و سهم فناوری اطلاعات و ارتباطات» اختصاص داشت، حاضران از خلاء‌های این برنامه و نیازهای حوزه فناوری اطلاعات و ضرورت‌های زیرساختی آن گفتند.
طبق گفته‌ی محمد کشوری، پژوهشگر حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در این نشست، در برنامه هفتم توسعه چهار ماده به حوزه فناوری اطلاعات اختصاص دارد. در این برنامه اهداف پانزده‌گانه‌ای تعیین شده که تحقق هریک از آنها متناسب با شرایط حاکم، متفاوت خواهد بود.
در زیرساخت ضعف جدی داریم
فرهاد زواره‌ای، عضو کمیسیون فاوا اتاق ایران با مرور آمارهای سال ۲۰۲۳ از رشد فناوری گفت: «طبق آمار جهانی نرخ نفوذ اینترنت در ایران به بیش از ۸۰ درصد رسیده که نشان‌دهنده دسترسی گسترده به فناوری دیجیتال و خدمات آنلاین است. تعداد کاربران شبکه اجتماعی در سال ۲۰۲۳ حدود ۷۰ میلیون نفر بوده است. رشد تجارت الکترونیک ایران حدود سه و نیم میلیارد دلار بوده و پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده باز هم توسعه یابد. تعداد تحصیل‌کرده‌های حوزه IT ایران حدود ۳۰۰ هزار نفر بوده و حدود ۵ هزار استارتاپ فعال در ایران وجود دارد.»
او با گفتن این آمار اضافه کرد: «این آمار زنگ خطری برای ماست که هنوز کسب‌وکار سنتی داریم و با ادامه روند قبلی در عصر حاضر محکوم به فنا هستیم.»
عضو کمیسیون فاوا در ادامه هزینه‌های ناشی از حملات سایبری به کشور را «تکان‌دهنده» توصیف کرد و گفت که «این روزها طوری دچار حملات سایبری می‌شویم که کم‌کم این وضعیت برایمان عادی شده است».
به گفته‌ی زواره‌ای اگرچه آمارها حاکی از ظرفیت خوب برای رشد حوزه‌های فناوری و اطلاعات، دیجیتال مارکتینگ و غیره است، معضلات بسیاری وجود دارد:
به‌روز شدن مدیران، توجه به آموزش نیروها و همینطور زیرساخت‌های این حوزه ضروری است، چرا که به‌زودی کسب‌وکارهای سنتی ما جمع خواهد شد. در برنامه هفتم پیشرفت به نوآوری‌های دیجیتال مثل بلاکچین بسیار اشاره شده است و در نهایت به‌زودی نیازمندیم که بازار کسب‌وکار خود را با سناریوهای ICT منطبق کنیم. زیرساخت‌های ما باید آماده پذیرش دنیای جدید تکنولوژی باشد. اما در این بخش ضعف جدی داریم. بخش خصوصی با اینکه نیرو و سرمایه این کار را دارد، نمی‌تواند یا نمی‌خواهد با بخش دولتی همگام و همسو شود. در این شرایط زیرساخت‌های تکنولوژی قطعاً دچار مشکل خواهد شد و کار فناوری دیجیتال مدرن و هوش مصنوعی پیش نخواهد رفت.
– فرهاد زواره‌ای،عضو کمیسیون فاوا اتاق ایران
فین‌تک‌ها را مزاحم می‌بینند
مرتضی ترک تبریزی، رئیس هیأت‌مدیره بانک تجارت و کارشناس فناوری اطلاعات در نوبت صحبت خود، به این اشاره کرد که با وجود نکات خوب در برنامه هفتم پیشرفت، مسئله اصلی اجرا شدن موارد است: «ما قانون و مراکز اجرایی قانون هم داریم اما چرا هیچکدام موثر عمل نمی‌کنند؟»
او با اشاره به اینکه حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات نیازمند پشتیبانی حاکمیت است، گفت: «این بخش در نظامی که دولتی است، نمی‌تواند حرکت سریعی داشته باشد. در سال‌های گذشته توسعه داشته‌ایم اما در نبود بخش خصوصی سرعت لازم را نداشته و رفته‌رفته نیروها را از دست داده‌ایم.»
ترک تبریزی در بخش دوم گفته‌های خود به حوزه دیجیتال پرداخت که «فرق آن با حوزه‌های دیگر بانکداری این است که بازیگرهای دیگری مثل فین‌تک‌ها متولد شده‌اند».
به جای حمایت کردن از فین‌تک‌ها بیشتر به چشم مزاحم به آنها نگاه می‌شود. با این رویکرد سنتی در حاکمیت، بخش فناوری اطلاعات نمی‌تواند موفق عمل کند. وقتی این همه امکانات دیجیتالی ایجاد شده و نیازی به شعب نداریم، نمی‌توانیم با نظام بانکداری سنتی ادامه دهیم اما به دلیل نواقصی که وجود دارد مجبوریم این وضع را حفظ کنیم.
– مرتضی ترک تبریزی،رئیس هیأت‌مدیره بانک تجارت
کاملاً سنتی، فقط در بعضی بخش‌ها مدرن
حجت‌الله میرزایی، رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی هم گفت: «به‌طور واضح در برنامه هفتم پیشرفت برای حمایت از بخش خصوصی احکام مناسب و کافی وجود ندارد. البته یکی از احکام موجود در برنامه شکل‌گیری و عرضه بورس دیجیتال است که اجرای آن ممکن است چهار سال طول بکشد. اینکه چه فضایی را برای کسب‌وکار بخش خصوصی ایجاد کنیم در برنامه هفتم مغفول مانده است.»
او وضع فعلی را اینطور تشبیه کرد: «شبیه آدمی شده‌ایم که همه‌چیزش سنتی است اما می‌خواهد در بخش‌هایی مدرن باشد؛ مثل راندن یک ماشین خیلی جدید در جاده‌ای خاکی. اینها در اجرا با هم تناسبی ندارند.»
ما با سیاست‌های اقتصادی مثل نوسان ارز نیروی انسانی را نابود کرده‌ایم
میرزایی با اشاره به اینکه در بسیاری از نقاط حتی شهرهای صنعتی مثل کرمان چیزی به نام پهنای باند وجود ندارد، پرسید: «در این شرایط با کدام بازار کسب‌وکار و سازوکار حفظ سرمایه انسانی، می‌خواهید اقتصاد دیجیتال را توسعه دهید؟»
ما با سیاست‌های اقتصادی مثل نوسان ارز نیروی انسانی را نابود کرده‌ایم. سیاست‌های اجتماعی در راستای حمایت از منابع انسانی نیست. اقتصاد دیجیتال بر پایه منابع انسانی رشد می‌کند نه فیبر نوری. باید فضای اجتماعی برای ماندگار شدن نیروی انسانی فراهم شود و در ادامه سیاست‌های اقتصادی و متغیرهای اقتصادی در مسیر توسعه باشد.
– حجت‌الله میرزایی،رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی
رگولاتوری ناکارآمد اقتصاد دیجیتال
نیلوفر مرادحاصل، معاون پژوهشکده راهبردی فاوا سخنران بعدی این نشست بود. او با اشاره به تهدیدهای مختلف در محیط کسب‌وکار ایران گفت: «دولت و بخش خصوصی با تحریم، کمبود بودجه و تهدیدهای واقعی روبه‌روست. نیروی کار و متخصص ما در حال مهاجرت از کشور است. در این شرایط با کمبود سرمایه‌گذار در حوزه ICT مواجه خواهیم شد.»
از نگاه او با این همه فرصت‌هایی در برنامه هفتم توسعه دیده می‌شود: «در برنامه هفتم به این اشاره شده است که چالش‌های کشور با استفاده از فناوری قابل حل است. از طرف دیگر نیروی انسانی بازمانده و بخش خصوصی هنوز روزنه‌ی امید است. بخش خصوصی با توانمندی خود می‌تواند زمینه توسعه در این حوزه را فراهم کند.»
مرادحاصل ادامه داد: «برای رشد اقتصاد دیجیتال نیازمند حکمرانی فضای مجازی هستیم. در این زمینه دستگاه‌های اجرایی نتوانستند موفق عمل کنند. در واقع رگولاتوری اقتصاد دیجیتال ناکارآمد بوده است.»
موضوع دیگری که معاون پژوهشکده راهبردی فاوا به آن اشاره کرد این بود که هوشمندسازی خوب است اما نه در همه حوزه‌ها چون فرایندی است که در روند اتفاق می‌افتد و همه دستگاه‌ها نباید به یک میزان هوشمند شوند: «ما زمانی می‌توانیم بگوییم برنامه هفتم در بخش هوشمندسازی موفق بوده که تاثیر آن را در بهره‌وری ببینیم.»
به گفته‌ی او از طرف دیگر نظارت بر حسن اجرای موارد مطرح‌شده در برنامه هفتم اهمیت دارد. به‌طور مثال اگر توسعه فیبر نوری طبق برنامه انجام شود اما تحریک تقاضا نباشد، پروژه شکست‌خورده است.
مرادحاصل با اشاره به اینکه در کنار سنجش کمّی اقتصاد دیجیتال باید سنجش کیفی هم انجام شود، تأکید کرد: «حق مردم اینترنت پرسرعت و سرعت دانلود و آپلود بیشتر است. کسب‌وکارها در این صورت می‌توانند کار خود را ادامه دهند.»
تحقق برنامه توسعه علاوه بر این موارد نیازمند این است که نگاه به خارج هم وجود داشته باشد و خود را وارد زنجیره دیجیتال جهانی کنیم. اهداف برنامه هفتم در صورتی که همه دستگاه‌ها منسجم و هماهنگ مأموریت‌های خود را دنبال کنند، می‌تواند محقق شود. دولت به عنوان تسهیل‌گر و بخش خصوصی به‌عنوان مجری در کنار هم می‌توانند به تحقق اهداف برنامه توسعه کمک کنند.
– نیلوفر مرادحاصل،معاون پژوهشکده راهبردی فاوا
پارسال ۱۸ حمله بزرگ سایبری موفق به کشور داشتیم
رضا تقی‌پور، نماینده مجلس که وزیر ارتباطات دولت احمدی‌نژاد بوده نیز در این نشست عنوان کرد که احکام خوبی در برنامه هفتم توسعه آمده است و اساساً ضرورتی ندارد که همه کارها نیازمند قانون باشد: «باید نگاهمان را اصلاح کنیم و از خود بپرسیم که از قانون چه می‌خواهیم؟»
در آمریکا معادل ۶۰ درصد از بودجه‌ای که برای ارتباطات هزینه می‌شود برای امنیت صرف می‌شود، این آمار را با ایران مقایسه کنید
او با اشاره به این موضوع ایالات متحده را مثال زد که درباره استراتژی فضای سایبری یک بار در طول تاریخ قانونی تدوین کرده و بعد از آن ۱۱ سند توسعه‌ای در این مورد ابلاغ کرده است.
از نگاه این نماینده ناظر بر شورای اجرایی فناوری اطلاعات، آمریکا درباره‌ی بودجه‌ی امنیت سایبری هم مثال‌زدنی است: «امنیت سایبری موضوعی مهم است. در آمریکا معادل ۶۰ درصد از بودجه‌ای که برای ارتباطات هزینه می‌شود برای امنیت صرف می‌شود. حالا این آمار را با ایران مقایسه کنید. سال گذشته ۱۸ حمله بزرگ سایبری در سطح ملی به کشور ما شد و بسیاری از آنها موفق بود. البته درباره امنیت در برنامه هفتم هم بحث شده است. به‌طور کلی اگر ما قوی و امن باشیم شرکت‌های بخش خصوصی به کسب‌وکار خود بهتر می‌رسند.»
در حاشیه این نشست بحث «صیانت» به میان آمد و تقی‌پور توضیحاتی درباره طرح نظام تنظیم مقررات فضای مجازی منسوب به «صیانت» مطرح کرد.
طرح اولیه منسوب به «صیانت» ضد فیلترینگ بود
وزیر ارتباطات دولت احمدی‌نژاد گفت: «طرحی که به «صیانت» مشهور شد، یک چیز دیگر بود و بنده هم طراح آن نبودم. برای بررسی این طرح طبق اصل ۸۵ مجلس، در مهرماه ۱۴۰۰ کمیسیونی ۲۳ نفره تشکیل شد و من رئیس آن انتخاب شدم.»
در نسخه‌ی خرداد ۹۹ این طرح که نامش «حمایت از کاربران و تنظیم مقررات فضای مجازی» بود، اصلاً اثری از صیانت نبود. نسخه‌ی ۵ دی که مصوب ۱۱ بهمن کمیسیون است و کلیات آن با ۶۰-۷۰ درصد تغییر در اسفندماه در کمیسیون تصویب شد، ضد فیلترینگ بود اما در مجلس تصویب نشد. در ماده ۱۲ این نسخه نوشته‌ایم اگر کسب‌وکاری آمد و مواردی که نوشتیم را رعایت کرد، هیچ احدی اجازه ندارد این کسب‌وکار را ببندد. اما بعد مافیای رسانه که عملیاتش شدید است تحت عملیاتی شناختی دروغ نوشتند، تحریف و تقطیع و بعد هم تخریب کردند. و در نتیجه مجلس آن را تصویب نکرد.
– رضا تقی‌پور،نماینده مجلس
