تیک‌تاک قرار نبود یک اپلیکیشن سیاسی باشد. سال ۲۰۱۸ هنگامی‌که این اپلیکیشن مبتنی بر ویدیو در آمریکا راه‌اندازی شد، بیشتر به‌عنوان مکانی سرگرم‌کننده برای دیدن محتواهای طنزآمیز و جالب شناخته می‌شد که کتابخانه‌ی موزیک وسیعی داشت و امکانات پیشرفته‌ای برای ویرایش ویدیوها ارائه می‌داد.

اما طی دو سال، نرخ دانلود تیک‌تاک در آمریکا از مرز ۱۶۵ میلیون بار گذشت و این برنامه رنگ سیاسی به خود گرفت. گویا الگوریتم تیک‌تاک برای انتشار سریع محتوای سیاسی در سطوح بالای مخاطبان بهتر از سایر رسانه‌های اجتماعی عمل می‌کرد، هرچند مؤسسان شرکت این موضوع را تأیید نمی‌کردند.

در طول سال‌ها با افزایش تنش‌های سایبری آمریکا و چین، جایی که شرکت مادر تیک‌تاک یعنی بایت‌دنس در آن مستقر است، تلاش‌های دولتمردان و نمایندگان پارلمان ایالات متحده برای فیلترکردن این پلتفرم ادامه یافته است.

برخلاف تصورات اولیه، نگرانی‌ها پیچیده‌تر از «دزدی اطلاعات» است. هرچه تیک‌تاک رقیب جدی‌تری برای شرکت‌های سیلیکون‌ولی می‌شد، بحث‌ها پیرامون موضوع جدیدی بالا می‌گرفت: اگر نسل جدید کودکان با یک اپلیکیشن چینی بزرگ شوند و جهان اطرافشان را بشناسند، پس نقش آمریکا به‌عنوان قطب اصلی فناوری جهان چه می‌شود؟

در سایه‌ی این نگرانی‌ها بود که جو بایدن، در آوریل ۲۰۲۴ (فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۳) قانونی را امضاء کرد که براساس آن ByteDance باید دارایی‌های خود در ایالات‌متحده را تا ۱۹ ژانویه ۲۰۲۵ (۳۰ دی ۱۴۰۳) بفروشد، درغیر این صورت با ممنوعیت سرتاسری مواجه خواهد شد.

حالا که فقط چند روز به ضرب‌العجل آمریکا مانده، مدیران تیک‌تاک گزینه‌های مختلفی را برای آینده‌ی فعالیت خود بررسی می‌کنند.

وبسایت ورج یادداشتی را دریافت کرده که در آن شرکت تیک‌تاک به کارمندان خود می‌گوید پیش از تصمیم دادگاه، همچنان در حال تلاش و برنامه‌ریزی برای ادامه‌ی فعالیت‌های خود هستند.

در این یادداشت آمده است: «می‌دانیم که این ابهامات و اطلاع نداشتن از اتفاقات دقیق آینده نگران‌کننده است» و اشاره می‌کند که دفاتر تیک‌تاک صرف‌نظر از آنچه طی روزهای آینده برای برنامه رخ می‌دهد، باز خواهند ماند. طبق این یادداشت، «لایحه به‌گونه‌ای نوشته نشده که بر نهادهایی که شما از طریق آن ها استخدام شده‌اید تأثیر بگذارد، بلکه تنها بر تجربه‌ی کاربران آمریکایی تیک‌تاک تأثیر می‌گذارد.»

در داخل شرکت تیک‌تاک، اوضاع نگران‌کننده و تاریک به‌نظر می‌رسد. یکی از منابع آگاه وضعیت را «کاملاً استرس‌زا» توصیف می‌کند، درحالی‌که دیگری می‌گوید حتی کارمندانی که پس از اولین تلاش ممنوعیت پلتفرم در آمریکا روحیه‌ی خود را حفظ کرده بودند، حالا عصبی و متزلزل شده‌اند.

طبق گزارش‌ها، دولت چین که حرف آخر را در مورد فروش تیک‌تاک (به هر شیوه‌ای) می‌زند، درحال‌حاضر می‌خواهد اجازه‌ی خرید برنامه توسط ایلان ماسک را بررسی کند.

دراین‌بین فرانک مک‌کورت، میلیاردر املاک و مستغلات و مالک سابق LA Dodgers، نیز مدتی پیش طرح جدید دیگری را موسوم به پروژه لیبرتی برای خرید عملیات آمریکایی برنامه مطرح کرده بود. کوین اولیری، ستاره‌ی «Shark Tank» اخیراً پروژه‌ی لیبرتی ملحق شد و در همین راستا با دونالد ترامپ رئیس‌جمهور منتخب آمریکا در عمارت تاریخی مار-ئه-لاگو دیدار کرد.

اما قبل از اینکه نگاه نزدیک‌تری به جریان فروش تیک‌تاک داشته باشیم، متن کامل پیام داخلی این شرکت را که رو به کارمندان نوشته شده، مرور کنیم:

ما از طرف تیم‌های منابع انسانی، می‌خواهیم از تاب‌آوری و تعهدی که به‌ویژه در چند ماه گذشته نشان دادید قدردانی کنیم، یعنی تمام مدتی که چالش حقوقی ممنوعیت تیک‌تاک در ایالات متحده را پیگیری می‌کردیم. همان‌طور که منتظر تصمیم دادگاه عالی ایالات متحده پیش از ۱۹ ژانویه هستیم، می‌دانیم که شما سؤالات زیادی دارید و ای‌کاش می‌توانستیم نقشه راه واضحی از گام‌های بعدی ارائه دهیم. شما قبلاً صبر و تعهد زیادی نشان داده‌اید و ادامه‌ی شکیبایی شما در روزهای پیش رو بسیار مهم خواهد بود. ما درک می‌کنیم که در ابهام ماندن و بی‌خبر بودن از اتفاقات دقیق آینده، شما را نگران می‌کند.

تیم رهبری ما همچنان با تمرکز کامل در حال برنامه‌ریزی برای سناریوهای مختلف و ادامه‌ی راه است. گرچه شایعات و گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای ادامه دارد، ولی لطفاً مطمئن باشید که ما هر اتفاق و واقعیتی را به‌محض قطعی‌شدن جزئیات، در اولین فرصت به کارکنان خود اطلاع خواهیم داد.

تأکید می‌کنیم که رفاه شما اولویت اصلی ما است و مهم‌تر از همه، اطمینان داشته باشید که عنوان کارمندانی که در ایالات متحده شاغل هستند، شغل، حقوق و مزایای شما امن خواهد بود. دفاتر ما باز خواهند ماند، حتی اگر این وضعیت قبل از مهلت ۱۹ ژانویه حل نشده باشد.
لایحه به‌گونه‌ای نوشته نشده که بر نهادهایی که شما از طریق آن‌ها استخدام شده‌اید تأثیر بگذارد، بلکه تنها بر تجربه‌ی کاربران آمریکایی تأثیر می‌گذارد. ما بخشی از یک شرکت جهانی با بیش از یک میلیارد کاربر هستیم. همه‌ی ما با هم، برای محافظت از شما و جامعه‌ی ۱۷۰ میلیون کاربری آمریکا تلاش خواهیم کرد.

مدتی پیش چندین رسانه‌ی خبری گزارش داده بودند که مقامات چینی با قطع امید از رأی دادگاه عالی آمریکا، گزینه‌ای را روی میز گذاشته‌اند که قبلاً گفته بودند هرگز آن را انجام نمی‌دهند: شاید آن‌ها به بایت‌دنس اجازه دهند این اپلیکیشن را بفروشد.

نکته‌ی جالب؟ طبق گزارش‌ها، چین در حال بررسی این گزینه است که ایلان ماسک، میلیاردر فناوری موردعلاقه‌ی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور منتخب، به‌عنوان واسطه یا خریدار در این معامله عمل کند.

گزارش‌های فایننشال تایمز، وال‌استریت ژورنال و بلومبرگ (همگی به نقل از منابع ناشناس) نشان می‌دهند که مقامات چینی حداقل در حال بررسی گزینه‌ی فروش تیک‌تاک هستند. گرچه مایکل هیوز، سخنگوی تیک‌تاک این گزارش‌ها را «کاملاً ساختگی» می‌خواند. سفارت چین در آمریکا و شرکت شبکه‌ی اجتماعی فعلی ماسک یعنی ایکس، از هرگونه اظهارنظر در این زمینه خودداری کرده‌اند.

چیزی که احتمالاً نظر چین را تغییر داده، روابط استراتژیک ایلان ماسک با مقامات چین و دونالد ترامپ است:

ماسک ارتباط مستقیمی با ترامپ دارد، ضمن اینکه از زمان خرید توییتر گفته است که می‌خواهد آن را بیشتر شبیه تیک‌تاک کند. او همچنین تجربه‌ی زیادی در معامله با مقامات چینی دارد (سهم قابل‌توجهی از کسب‌وکار تسلا با فروش محصولات به چین پیش می‌رود).

نهایتاً ماسک تنها گزینه‌ای به شمار می‌رود که می‌تواند تیک‌تاک را با X و شرکت هوش مصنوعی xAI، رقیب OpenAI، ادغام کند تا تأثیرگذاری این پلتفرم را به نحو چشمگیری افزایش دهد. به‌علاوه او به‌عنوان ثروتمندترین مرد جهان، پول لازم برای انجام این معامله را در اختیار دارد.

لانگ لی، استاد کسب‌وکار بین‌الملل دانشگاه سانتا کلارا در این زمینه می‌گوید: «احتمال دارد چین به یک توافق سرمایه‌گذاری مشترک، مشابه آنچه شرکت‌های خارجی فعال در چین اغلب انجام می‌دهند، تمایل نشان دهد. توجه کنید که طبق متن قانون آمریکا، شرط اینکه یک اپلیکیشن، تحت کنترل کشورهای متخاصم (مثل چین) خطاب شود این است که شخصی از آن کشور حداقل ۲۰ درصد سهام اپلیکیشن را در اختیار خود داشته باشد.»

لی همچنین می‌گوید:

اگر قرار باشد ماجرای تیک‌تاک به‌نوعی سرمایه‌گذاری مشترک ختم شود، ایلان ماسک گزینه‌ی ایده‌آلی برای تکمیل معامله خواهد بود، زیرا ازیک‌طرف رابطه‌ی خوب و نزدیکی با ترامپ دارد و از طرف دیگر دولت چین هم با او احساس راحتی می‌کند.

بااین‌حال اگر چین به هر نحوی اطمینان حاصل کند که دولت آمریکا به تیک‌تاک اجازه می‌دهد تحت مالکیت بایت‌دنس فعالیت کند، از معامله کنار می‌کشد. چرا؟ نکته‌ی اول اینکه تیک‌تاک نفوذ بسیار زیادی در سراسر جهان دارد. به‌علاوه بایت‌دنس به‌عنوان یکی از قهرمانان فناوری بومی و غرور ملی چین شناخته می‌شود و چین نمی‌خواهد چنین فرصتی را از دست بدهد.

این نکته را هم در نظر بگیرید که با تغییر دولت آمریکا، چین با شرایط متفاوتی مواجه خواهد شد: ترامپ تعرفه‌های سنگینی بر واردات کالاهای چینی وضع کرده که مسلماً به اقتصاد این کشور آسیب می‌رساند.

پس اگر چین به دنبال اهرم فشاری مؤثر بر ترامپ و آمریکا بگردد، می‌تواند روی تیک‌تاک حساب کند. برخی از فعالین چینی نیز معتقدند که دولت این کشور تیک‌تاک را یکی از فرصت‌های همکاری با آمریکا تلقی می‌کند، درحالی‌که در سایر حوزه‌ها انتظار روابط پرتنش‌تری را دارد.

درهرصورت مشخص نیست اگر تیک‌تاک در آمریکا فیلتر شود، چقدر طول می‌کشد تا کاربران تأثیر آن را حس کنند. اپل و گوگل باید این اپلیکیشن را از فروشگاه‌های نرم‌افزارهای خود حذف و به‌روزرسانی آن را متوقف کنند.

اگر کاربران قبلاً اپلیکیشن را دانلود کرده باشند، همچنان برنامه را دردسترس خواهند داشت. اما اوراکل که زیرساخت‌های ابری را برای تیک‌تاک در آمریکا فراهم می‌کند، احتمالاً ملزم می‌شود میزبانی از داده‌های اپلیکیشن را متوقف کند.

کاربران آمریکایی می‌توانند برای استفاده از تیک‌تاک به VPN متوسل شوند، ولی این راهکار دسترسی به اپلیکیشن را تاحدودی دشوارتر می‌کند. احتمال کمی هم وجود دارد که بایدن یا کنگره، مهلت مقرر فروش تیک‌تاک را تمدید کنند.

ترامپ گفته بود که می‌خواهد با مذاکره و نوعی توافق، تیک‌تاک را از فیلتر شدن نجات دهد. بااین‌حال، ممنوعیت این اپلیکیشن قرار است یک روز قبل از مراسم تحلیف او اجرایی شود؛ وضعیتی که احتمال فیلترینگ نهایی تیک‌تاک را بالا می‌برد.

سرنوشت تیک‌تاک به زودی مشخص خواهد شد، اما چگونه؟ آیا ماسک یا سرمایه‌گذاران آمریکایی با خرید تیک‌تاک پرونده‌ای چند ساله را به پایان می‌برند، یا باید منتظر اقدامات بعدی مالکان این اپلیکیشن پرطرف‌دار بمانیم؟