عتیاد به اینترنت، معضلی رو به رشد و آسیبی ناشی از استفاده‌ی بیش از حد از رایانه، توجه و نگرانی متخصصان را در سراسر جهان به خود جلب کرده است. این نوع از اعتیاد انواع مختلفی دارد و با نشانه‌های عموما یکسانی شناسایی می‌شود. در این مطلب از مجله اینترنتی فانیلی به بررسی انواع اعتیاد به اینترنت پرداخته‌ایم و به دنبال راهکاری می‌گردیم که فرد معتاد بتواند از این بند رها شود.
اعتیاد به اینترنت چیست؟
زمانی که یک عمل یا میل به مانعی تبدیل شود و بر مهم‌ترین جنبه‌های زندگی فرد مثل روابط، کار و مدرسه، اولویت پیدا کند، می‌تواند به عنوان یک اعتیاد طبقه‌بندی شود.
استفاده از اینترنت و کامپیوتر در جامعه‌ی معاصر ریشه دوانده و شیوه‌ی زندگی ما را بیش از هر رسانه‌ی فناوری دیگری تاکنون تغییر داده است. با وجود این، اطلاعات نسبتا کمی در مورد تاثیرات اعتیاد به اینترنت بر عملکرد روانی، سلامت روان و به طور کلی به‌زیستی وجود دارد. تحقیقات نشان داده که ۷۷% از مردم روزانه به اینترنت متصل می‌شوند. در حالی که بسیاری بر این باورند که وب‌گردی یا تماشای ویدیوهای گربه در یوتیوب اقدامی نسبتا بی‌ضرر است، بعضی از افراد آنقدر زمان خود را صرف استفاده از کامپیوتر یا اینترنت می‌کنند که این امر شروع به تداخل در زندگی روزمره‌ی آن‌ها کرده است.
اعتیاد به اینترنت هنوز در آخرین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) فهرست نشده است. مطالعه‌ای که در آگوست ۲۰۱۷ آغاز شد نشان می‌دهد مشکلات ناشی از استفاده‌ی بیش از حد از اینترنت، نیازمند توجه جدی جوامع سلامت روان و روانپزشکی است. متخصصانی که اعتیاد به اینترنت را به رسمیت می‌شناسند، تمایل دارند آن را به عنوان یک اختلال وسواس فکری-عملی یا یک اختلال کنترل تکانه طبقه‌بندی کنند تا به درمان آن کمک کنند. متخصصان بر اعتیاد به اینترنت نام‌های مختلفی مثل «استفاده‌ی اجباری از کامپیوتر»، «استفاده‌ی بیمارگونه از اینترنت» و «وابستگی به اینترنت» گذاشته‌اند.
۵ نوع اعتیاد به اینترنت
اعتیاد به اینترنت اصطلاحی گسترده است که طیف وسیعی از رفتارها و مشکلات کنترل تکانه را در رابطه با اینترنت، کامپیوتر و تلفن هوشمند یا تبلت را در بر می‌گیرد. در حالی که هنوز هیچ معیار رسمی پذیرفته‌شده‌ای برای تشخیص اعتیاد به اینترنت وجود ندارد، محققان پنج زیرمجموعه از انواع خاص اعتیاد به کامپیوتر و اینترنت را شناسایی کرده‌اند.
۱. اعتیاد به رابطه‌ی جنسی مجازی
اعتیاد به رابطه‌ی جنسی مجازی، یکی از انواع اعتیاد به اینترنت است که به راحتی قابل‌درک است. این نوع اعتیاد شامل پورنوگرافی آنلاین، وب‌سایت‌های بزرگسالان، اتاق‌های گفتگوی فانتزی/بزرگسالان جنسی و خدمات وب‌کم غیراخلاقی است. وسواس به هر یک از این خدمات می‌تواند به توانایی فرد در شکل‌گیری روابط جنسی، روابط عاشقانه یا صمیمانه در دنیای واقعی آسیب برساند. گزینه‌های درمانی معمولا به شکل مداخله و به دنبال آن درمان سرپایی یا بستری برای افراد مبتلا به اعتیاد به رابطه‌ی جنسی مجازی در دسترس است.
۲. اجبارهای اینترنتی
اجبارهای اینترنتی مربوط به فعالیت‌های تعاملی آنلاین است که می‌تواند بسیار مضر باشد قمار آنلاین، معامله‌ی سهام، حراجی‌های آنلاین و خرید آنلاین اجباری نمونه‌های از این موضوع هستند. این عادات می‌توانند تاثیر منفی بر ثبات مالی فرد داشته باشند و وظایف شغلی او را مختل کنند. خرج کردن یا از دست دادن بیش از حد پول هم می‌تواند در روابط فرد استرس ایجاد کند. با دسترسی سریع و آسان به کازینوهای آنلاین و فروشگاه‌ها، افرادی که از قبل مستعد اعتیاد به قمار یا خرج کردن پول هستند به راحتی می‌توانند به دام اینترنت بیفتند.
۳. اعتیاد به روابط مجازی (آنلاین)
افراد معتاد به روابط مجازی یا آنلاین عمیقا درگیر یافتن و حفظ روابط آنلاین هستند و اغلب خانواده و دوستان واقعی خود را فراموش کرده و از آن‌ها غافل می‌شوند. معمولا روابط آنلاین در اتاق‌های گفتگو یا شبکه‌های اجتماعی مختلف شکل می‌گیرد، اما می‌تواند در هر جایی که فرد بتواند با افراد دیگر در اینترنت تعامل داشته باشد هم رخ دهد. افرادی که به دنبال روابط آنلاین هستند، اغلب هویت و ظاهر واقعی خود را پنهان می‌کنند. این پدیده‌ی مدرن منجر به ایجاد اصطلاح «فیشینگ دوستیابی» شده است.
یک فرد پس از غرق شدن در زندگی اجتماعی و شخصیت آنلاین، ممکن است با مهارت‌های اجتماعی محدود و انتظارات غیرواقع‌بینانه در مورد تعاملات حضوری مواجه شود. این موضوع اغلب منجر به ناتوانی در برقراری ارتباط در دنیای واقعی می‌شود و به نوبه‌ی خود فرد را به روابط مجازی خود وابسته‌تر می‌کند. معمولا برای درمان این نوع اعتیاد و حصول اطمینان از تغییرات رفتاری پایدار کمک یک روانشناس مورد نیاز است.
۴. جست‌وجوی اجباری اطلاعات
اینترنت داده‌ها و دانش زیادی را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. این فرصت برای بعضی از افراد به یک نیاز غیرقابل‌کنترل برای جمع‌آوری و سازماندهی داده‌ها تبدیل شده است. در بعضی موارد جست‌وجوی اطلاعات تجلی تمایلات وسواس فکری-عملی از پیش موجود است. جستجوی اجباری اطلاعات همچنین می‌تواند بهره‌وری کاری را کاهش داده و به طور بالقوه منجر به اخراج از کار شود. بسته به شدت اعتیاد، گزینه‌های درمانی می‌توانند از روش‌های مختلف درمانی (که هدفشان تغییر رفتار اجباری و توسعه استراتژی‌های مقابله‌ای است) تا دارو درمانی متغیر باشند.
۵. اعتیاد به کامپیوتر یا بازی
اعتیاد به کامپیوتر، که گاهی اوقات با نام اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری هم شناخته می‌شود، شامل فعالیت‌های آنلاین و آفلاین است که می‌توان با کامپیوتر انجام داد. با در دسترس قرار گرفتن کامپیوترها، بازی‌های ساده در سیستم هامل آن‌ها قرار داده شد و محققان به سرعت دریافتند که بازی کردن وسواسی با بازی‌های کامپیوتری در حال تبدیل شدن به یک معضل است. کارمندان ادارات زمان زیادی را صرف انجام این بازی می‌کنند که باعث کاهش قابل‌توجه بهره‌وری شده است. امروزه نه تنها این بازی‌های کلاسیک در دسترس هستند، بلکه هزاران بازی جدید هم وجود دارند که باعث افزایش میزان اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری شده است.
نشانه‌ها و علائم اعتیاد به اینترنت
دکتر کیمبرلی یانگ در سال ۱۹۹۸ آزمون اعتیاد به اینترنت را توسعه داد. این آزمون شامل یک پرسشنامه‌ی ۲۰ سوالی است که توسط یک متخصص از مراجع پرسیده می‌شود. سوالات این آزمون شبیه به نمونه‌های زیر هستند:
- چند وقت یکبار متوجه می‌شوید که بیشتر از آنچه در نظر داشتید آنلاین هستید؟
- چند وقت یکبار اطرافیانتان از شما در مورد مدت زمانی که به صورت آنلاین می‌گذرانید شکایت می‌کنند؟
- چند وقت یکبار خودتان را در حال پیش‌بینی زمان آنلاین شدن بعدی می‌بینید؟
مراجعان می‌توانند با یکی از این ۶ گزینه به سوالات پاسخ دهند:
- هرگز
- به ندرت
- گاهی اوقات
- مکررا
- اغلب
- همیشه
به هر پاسخ یک امتیاز اختصاص داده شده است. در پایان آزمون، امتیاز تمام پاسخ‌ها با هم جمع می‌شوند و یک نمره محاسبه می‌شود که برای تعیین وجود یا شدت اعتیاد به اینترنت استفاده می‌شود. جدیدا دیگر آزمون‌های اعتیاد به اینترنت هم محبوبیت پیدا کرده‌اند. در سال ۲۰۰۵ دکتر کیت دبلیو برد، مقاله‌ای را منتشر کرد که در آن ۸ ویژگی توصیف‌کننده‌ی اختلال در استفاده از اینترنت را ارائه داد. اگر حداقل ۵ مورد از این ویژگی‌ها با توصیفی که از فر می‌شود مطابقت داشته باشد، آن شخص قطعا درگیر اعتیاد به اینترنت است.
ویژگی‌های اعتیاد به اینترنت از نظر دکتر کیت دبلیو برد:
- درگیر اینترنت بودن (فکر کردن به فعالیت آنلاین قبلی یا پیش‌بینی زمان آنلاین شدن بعدی).
- نیاز به استفاده از اینترنت با مدت زمان فزاینده برای دستیابی به رضایت.
- تلاش‌های ناموفق برای کنترل، کاهش یا توقف استفاده از اینترنت.
- آنلاین ماندن بیش از آنچه در ابتدا در نظر گرفته شده بود.
- بی‌قراری، بدخلقی، افسردگی یا تحریک‌پذیری هنگام تلاش برای کاهش یا توقف استفاده از اینترنت.
- به خطر انداختن یا از دست دادن یک رابطه‌ی مهم، شغل، یا فرصت تحصیلی یا شغلی به دلیل اینترنت.
- دروغ گفتن به اعضای خانواده، درمانگران یا دیگران برای پنهان کردن میزان درگیری با اینترنت.
- استفاده از اینترنت به عنوان راهی برای فرار از مشکلات یا رهایی از خلق‌وخوی ناخوشایند (مثل احساس درماندگی، گناه، اضطراب، افسردگی).
اثرات اعتیاد به اینترنت
اعتیاد به اینترنت می‌تواند اثرات مضر بسیاری، هم از نظر جسمی و هم از نظر عاطفی، بر فرد داشته باشد. بدن درد، سندرم تونل کارپال، بی‌خوابی، مشکلات بینایی و افزایش یا کاهش وزن فقط تعدادی از مشکلات جسمی هستند که ممکن است در اثر اعتیاد به اینترنت ایجاد شوند. اثرات عاطفی ممکن است شامل افسردگی، عدم صداقت، اضطراب، انزوای اجتماعی، پرخاشگری و نوسانات خلقی باشد.
اعتیاد به اینترنت و بیماری روانی
یک مطالعه‌ی تحقیقاتی در سال ۲۰۱۶ نشان داد که افرادی که با استفاده از آزمون اعتیاد به اینترنت دکتر یانگ معتاد به اینترنت تشخیص داده شده بودند، در انجام فعالیت‌های روزمره‌ی خود به طور قابل‌توجهی با مشکل مواجه بودند. این موارد شامل زندگی در خانه، وظایف مربوط به کار یا مدرسه و توانایی آن‌ها در برقراری روابط اجتماعی در دنیای واقعی بود. افراد مبتلا به این نوع اعتیاد علائم افسردگی و اضطراب با شدت به مراتب بالاتری را نیز نشان دادند.
بحث‌هایی در مورد اینکه آیا اعتیاد به کامپیوتر، تلفن همراه یا اینترنت علت یا معلول چنین مشکلات روانی است وجود دارد. علائم ADHD مثل دشواری در برنامه‌ریزی برای آینده، مدیریت ضعیف زمان و سطوح بالاتر از حد متوسط تکانشگری (impulsivity) توجه در بین افراد مبتلا به اعتیاد به اینترنت نیز شایع است. علاوه بر این، احتمال ابتلا به اختلالات هم‌زمان که نیاز به مراقبت و درمان ویژه دارند در این افراد بیشتر مشاهده می‌شود.
درمان اعتیاد به اینترنت
هیچ درمان خاص واحدی برای اعتیاد به اینترنت وجود ندارد. بسته به شدت اعتیاد و رفتارهای فرد، انواع مختلف درمان می‌توانند موثر باشند. اگر فردی را می‌شناسید که از استفاده‌ی بیش از حد اینترنت رنج می‌برد، اولین قدم این است که یک مداخله کنید یا نگرانی‌های خود را در مورد رفتارهای او ابراز کنید.
درمان به طور کلی همراه با هرگونه اختلال همزمانی که ممکن است وجود داشته باشد (مثل اضطراب، افسردگی یا اختلال وسواس فکری-عملی) در درمان اعتیاد گنجانده می‌شود. در بعضی موارد در صورتی که سایر گزینه‌های درمانی موثر نباشند، ممکن است از دارو برای مدیریت علائم این بیماری‌های روانی زمینه‌ای یا کنترل افکار مزاحم در مورد آنلاین شدن استفاده شود.
