چند وقت پیش خبری مبنی‌بر انفجار گوشی CMF Phone 1 ناتینگ در هند منتشر شد. ماجرا از این قرار بود که یک موتورسوار درحالی‌که گوشی CMF Phone 1 ناتینگ در جیبش بود، پس از انفجار باتری گوشی، جانش را از دست داد و فرد دیگری که روی موتورسیکلت بود، به‌شدت مجروح شد. این حادثه بار دیگر دغدغه‌ای قدیمی را به جریان انداخت: چگونه می‌توانیم با تهدید خاموش باتری‌های بادکرده مقابله کنیم؟

در دو دهه‌ی گذشته، مسیر عرضه‌ی محصولات باتری‌دار با تغییرات بنیادینی مواجه شده است؛ مثلاً ما در محصولاتی مثل کنسول‌های بازی شاهد باتری‌های یک‌بارمصرف نیستیم و آن‌ها را صرفاً در کنترل‌های تلویزیون، ریش‌تراش‌ها و سایر وسایل مصرفی می‌بینیم؛ درحالی‌که هر دستگاهی مانند گوشی هوشمند یا کنسول بازی که به قدرتی مداوم و قابل‌توجه نیاز دارد، امروزه معمولاً با باتری‌های لیتیوم‌-یونی قابل شارژ عرضه می‌شود و کاربران این دستگاه‌ها نیز با باتری‌شان کار چندانی ندارند؛ مگر در مواردی که باتری به تعویض نیاز پیدا کند.

همان‌طور که احتمالاً متوجه شده‌اید، همراه دستگاه‌های مجهز‌به باتری لیتیوم‌-یونی، دفترچه‌ای است که درباره‌ی خطرات باتری به شما هشدار می‌دهد؛ هشدارهایی ازجمله اینکه دمای بیش‌ازحد باتری می‌تواند فجایعی جبران‌ناپذیر را به بار بیاورد. اگرچه امروزه با درگاه USB-C به‌عنوان استاندارد شارژ، معمولاً حوادث کمتری رخ می‌دهد، بازهم نمی‌توان خطرات انفجار باتری‌های بادکرده را نادیده گرفت.

با توجه به اینکه به نظر می‌رسد هیچ‌کس انفجار باتری‌های لیتیوم‌-یونی را گردن نمی‌گیرد و هیچ مسئولیتی در قبال خسارات جانی و مالی افراد وجود ندارد، در مقاله‌ی پیش‌رو خطرات باتری‌های بادکرده و نحوه‌ی مواجهه با آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

اول از همه لازم است بدانیم که همه‌ی باتری‌ها مستعد تورم و ایجاد خطر هستند، اما چنین اتفاقی برای باتری‌های لیتیوم‌-یونی بیشتر پیش می‌آید. اگرچه شاید اکثر خبرهایی که تاکنون درباره‌ی انفجار باتری شنیده باشیم درباره‌ی گوشی‌ها باشند، باتری‌های لیتیوم-یونی در انواع تبلت‌ها، لپ‌تاپ‌ها، دوربین‌های دیجیتال و سایر دستگاه‌های الکترونیکی نیز به کار می‌روند.

• عیوب مربوط به فرآیند تولید: استفاده از مواد تولیدی مشکل‌دار و اشتباهات فرآیند تولید از جمله دلایل انفجار باتری‌ها است. بسیاری از رسانه‌ها انفجار باتری‌ را به عیوب مربوط به فرآیند تولید نسبت می‌دهند؛ اما در واقع، به لطف انواع کنترل‌های فنی و کیفی که توسط تولیدکنندگان معتبر صورت می‌گیرد، عیوب مربوط به فرآیند تولید جزو نادرترین دلایل انفجار باتری‌ها هستند.
• طراحی معیوب و محصولات تقلبی: طراحی معیوب باتری یا استفاده از باتری‌های تقلبی مشکلی است که معمولا در مورد محصولات تقلبی مشاهده می‌شود. محصولاتی که از این مشکلات رنج می‌برند، توسط شرکت‌هایی تولید می‌شوند که آشنایی کاملی با طراحی و تولید باتری ندارند یا شرکت‌های سازنده‌ی آن‌ها درصدد کاهش مخارج خود هستند. متأسفانه چنین محصولاتی در فروشگاه‌های آنلاین به‌وفور یافت می‌شوند.
• شارژ بیش‌ازحد دستگاه: هنگامی که جریان برق اضافی به باتری وارد می‌شود، تجمع گاز و گرما را ایجاد می‌کند و همین باعث می‌شود باتری باد کند؛ سپس اگر باتری متورم به هر دلیلی سوراخ شود، موجب انفجار خواهد شد. امروزه شارژ طولانی‌مدت دستگاه به‌تنهایی علت تورم باتری نیست، اما اگه به‌هردلیلی اتصال شارژ با مشکل روبه‌رو شود، شاهد بادکردن باتری خواهیم بود.
• قرار گرفتن در معرض گرما: قرار دادن دستگاه الکترونیکی در معرض دمای زیاد، می‌تواند واکنش‌های شیمیایی درون باتری را تسریع کند و به باد کردن باتری و سپس خطر انفجار آن بینجامد.
• استفاده از شارژر بی‌کیفیت: استفاده از شارژرهای ارزان، بی‌کیفیت یا فیک می‌تواند قاتل باتری دستگاه الکترونیکی شما باشد، زیرا ممکن است روند شارژ را به‌طور صحیح تنظیم نکند و موجب شارژ بیش‌ازحد باتری و تورم آن شود.

در اکثر مواقع شما با تغییرات فیزیکی دستگاه متوجه باد کردن باتری آن می‌شوید، زیرا معمولاً باتری پس از باد کردن به بدنه‌ی دستگاه فشار آورده و موجب جدا شدن آن می‌شود؛ پس هرگونه برآمدگی در محل باتری می‌تواند به تورم باتری مربوط باشد.

واقعیت این است که باتری‌های متورم در معرض خطر سوراخ شدن و سپس انفجار قرار دارند. هرچند چنین مواردی نادر هستند، با توجه به خطرات آن‌ها، باید سریعاً نشانه‌های باد کردن باتری را جدی گرفت.

باتری‌های بادکرده علاوه‌بر خطر انفجار، باتوجه به افزایش اندازه‌ی قابل توجهشان، به اجزای داخلی دستگاه آسیب می‌زنند و می‌توانند سایر ارگان‌های دستگاه الکترونیکی‌تان را نیز با مشکل مواجه کنند.

• اصلاح عادات شارژ کردن: پیش‌تر تصور می‌شد که اگر گوشی را بیش‌ازحد شارژ کنیم به باتری آسیب می‌زنیم، اما رفته‌رفته این تصور کمرنگ‌تر شد؛ زیرا امروزه مدارهای محافظتی هوشمند دستگاه‌های الکترونیکی، پس از شارژ کامل، به‌طور خودکار ورود برق را قطع می‌کنند. توصیه‌ی کارشناسان این است که همچنان باید از شارژ بیش‌ازحد پرهیز کرد، زیرا هم می‌تواند عملکرد باتری را مختل کند و هم اگر شارژر آسیب دیده باشد، ممکن است ورود جریان برق به باتری را قطع نکند.
• اجتناب از قرار دادن دستگاه در دمای بالا: یکی از راه‌هایی که می‌توانید خیال خودتان را از متورم نشدن باتری‌ راحت کنید، پرهیز از قراردادن دستگاه در دمای بالا است. سعی کنید همیشه دستگاه را در جای خشک و با دمای مناسب نگهداری کنید. حواستان باشد که نور مستقیم خورشید و دستگاه‌های داغ به‌سرعت می‌توانند باتری شما را متورم و سپس منفجر کنند.
• استفاده از شارژرهای باکیفیت: نسبت به شارژر و کابل شارژ خود حساسیت ویژه‌ای داشته باشید؛ زیرا شارژر باکیفیت به‌گونه‌ای طراحی شده است که ورود جریان برق به باتری را کنترل کند و خطر شارژ بیش‌ازحد را از بین ببرد.

باتوجه به خطرات جبران‌ناپذیری که انفجار باتری می‌تواند رقم بزند، باید به هرگونه بادکردن باتری دستگاه الکترونیکی‌تان حساس باشید.

در این مواقع بهتر است دستگاه را در ابتدا خاموش کرده و سپس از هرگونه منبع برقی جدا کنید؛ زیرا باتری بادکرده حتی اگر کارایی نداشته باشد، بازهم مثل یک بمب ساعتی عمل می‌کند.

باتری‌های بادکرده هیچ‌گاه تعمیر نمی‌شوند، پس توجه داشته باشید که در اولین فرصت باید دستگاه را پیش تعمیرکار ببرید تا باتری را برایتان تعویض کند. توصیه می‌کنیم هرگز خودتان اقدام به تعویض باتری نکنید؛ زیرا ممکن است طی روند تعویض، باتری را به‌هرشکلی سوراخ کنید و موجب انفجار آن شوید. از سوی دیگر، باتری‌های لیتیوم-یونی حاوی اسیدهایی هستند که پوست را می‌سوزاند و همچنین بخارهایی سمی تولید می‌کند.

باتری‌های بادکرده جزو «زباله‌های خطرناک» دسته‌بندی می‌شوند و به‌هیچ‌وجه نباید در سطل‌های زباله‌ی معمولی انداخته شوند؛ بلکه باید در کیسه‌های مخصوص ضدآتش یا ظرفی جداگانه در محیط خشک و خنک قرار بگیرند. انداختن باتری‌های بادکرده در سطل زباله‌ی معمولی، می‌تواند باعث آسیب جدی به افراد و محیط‌زیست شود.

باتری‌ها لزوماً در دستگاه‌های کارکرده، باد نمی‌کنند؛ بلکه گاهی ممکن است باتری یک دستگاه کاملاً نو و استفاده‌نشده نیز متورم شود؛ بنابراین درصورت مشاهده‌ی هر مورد مشکوکی در دستگاه الکترونیکی تازه‌خریداری‌شده، مثل تغییر در بافت قسمت پشتی دستگاه یا ترک‌های غیرعادی، باید دستگاه را خاموش کنید و به تعمیرکار بسپارید.